IJzer, the do's and the dont's.

Waarom een ijzertekort meer is dan alleen een tekort aan ijzer

Heb je last van vermoeidheid, bleekheid of een lage weerstand? Groeit je kindje niet goed? Een ijzertekort lijkt dan al snel de boosdoener, en de standaardoplossing is vaak: "Ga ijzer slikken!" Maar je lichaam is geen simpel puzzeltje waar je alleen dat ene missende stukje hoeft in te vullen. Achter een ijzertekort kunnen veel meer oorzaken schuilgaan—van opnameproblemen en een verstoorde darmgezondheid tot een tekort aan ondersteunende voedingsstoffen zoals koper en vitamine A.

Ook de schilklier heeft voldoende ijzer nodig. IJzer is essentieel voor een gezonde schildklierfunctie omdat het nodig is voor de productie van schildklierhormonen, met name T3 en T4, die een cruciale rol spelen in de stofwisseling. Daarnaast ondersteunt ijzer het enzym thyroperoxidase (TPO), dat jodium omzet in de actieve vormen die nodig zijn voor hormoonproductie. Een tekort aan ijzer kan leiden tot een verminderde schildklierfunctie en symptomen zoals vermoeidheid, gewichtstoename en haaruitval, lees hier m'n blog over haargroei! Daarom zijn lever en oester écht game changers wanneer je Hb te laag is. Lever bevat grote hoeveelheden ijzer, oester bevat veel jodium, dat laatste is ook essentieel voor een gezonde schildklier.

Gino Aandewiel, oprichter van Real Roots kent ook het belang van ijzer op het hele lichaam en schreef dit in een van zijn nieuwsbrieven:

"Je bent vast wel bekend met het begrip "ijzertekort".

Hier wordt vaak over gesproken wanneer iemand chronisch vermoeid is, vaak hoofdpijn heeft of last heeft van een rits aan andere klachten.

En de oplossing die dan wordt genoemd is: meer ijzer eten. Want als je ergens een tekort aan hebt, dan moet je dat gewoon aanvullen. Toch?

Nee. Niet helemaal.

 Je kunt het vergelijken met een auto.

Als deze niet meer goed rijdt dan moet je er meer benzine in gooien. 

Dat kan, maar je distributieriem moet ook goed zijn, net als je banden, de versnellingsbak, olie, en tal van andere relevante onderdelen."

En hij gaat verder:

"Zonder genoeg vitamine A en koper kan ijzer vast blijven zitten in de opslag en niet goed worden gebruikt, wat kan leiden tot bloedarmoede en vermoeidheid. Ze zijn dus onmisbaar voor een goede ijzercirculatie.

Beter dan dit kan ik het niet omschrijven, met dank aan Gino, voor het delen van zijn kennis!

Nu zijn we een beetje opgevoed dor Big Pharma die doet alsof ze God zijn en ons voor doen laten komen dat we met in een lab gemaakte pilletjes onze problemen op gaan lossen. Synthetisch ijzer wordt vaak toegevoegd aan supplementen en "verrijkte" voedingsmiddelen, maar het is een slechte keuze voor het lichaam. Een groot probleem is dat ons lichaam slechts een beperkte capaciteit heeft om ijzer op te nemen en te reguleren. In tegenstelling tot natuurlijke ijzerbronnen, zoals heemijzer uit vlees, kan synthetisch ijzer heel snel oxidatieve stress veroorzaken. Dit leidt tot schade aan cellen en weefsels, verhoogt ontstekingen en kan zelfs het risico op chronische ziekten vergroten.

Daarnaast recyclet het lichaam ijzer efficiënt: zo’n 95% van ons ijzer wordt hergebruikt uit oude rode bloedcellen. De lever en milt breken deze cellen af en sturen het ijzer terug de bloedbaan in voor hergebruik. Dit betekent dat een gezond lichaam eigenlijk maar relatief weinig ijzer nodig heeft uit voeding, en synthetische supplementen kunnen al snel tot een schadelijk overschot leiden. Het is leuk om je Hb te zien stijgen, maar de oxiderende werking van ijzer wordt niet gemeten!

Een stijging van ijzer in het bloed na het nemen van een synthetisch supplement lijkt misschien een goed teken, maar dat is misleidend. Synthetisch ijzer wordt vaak in hoge, ongereguleerde doses opgenomen en kan zich opstapelen in het bloed, zonder dat het daadwerkelijk op de juiste manier wordt benut door het lichaam. Dit betekent dat er meer ijzer in de bloedbaan circuleert, maar het zegt niets over de opname en het effectieve gebruik in cellen, spieren en organen.

Bovendien kan een plotselinge stijging van ijzer leiden tot verhoogde oxidatieve stress en ontstekingen, omdat overtollig ijzer zich kan ophopen op plekken waar het schade veroorzaakt. In tegenstelling tot natuurlijk ijzer uit voeding, dat samenwerkt met cofactoren zoals koper en vitamine A om goed gereguleerd te worden, kan synthetisch ijzer deze natuurlijke balans verstoren. Een bloedtest kan dus een vals gevoel van verbetering geven, terwijl het probleem van ijzertekort op celniveau mogelijk nog steeds niet is opgelost.

Daarom is het verstandiger om te focussen op goed opneembaar ijzer uit voeding en het ondersteunen van de ijzerstofwisseling met onder andere voldoende koper, vitamine A en C.

IJzer uit dierlijke voeding is het beste opneembaar, ijzer uit planten vele malen minder.
Maagzuur is essentieel voor de opname van ijzer, vooral non-heemijzer uit plantaardige bronnen, omdat het helpt bij het omzetten van ijzer naar een beter opneembare vorm. Betaïne HCl kan worden ingezet om maagzuur te ondersteunen bij mensen met een tekort, waardoor de opname van ijzer en andere mineralen verbetert.

Nu begrijp je misschien waarom gezonde, traditionele culturen hun baby's voorgekauwde lever gaven als eerste hapje!
Lever bevat namelijk veel ijzer én cofactoren, lees straks alles over die cofactoren.
IJzer is essentieel voor een baby omdat het cruciaal is voor de hersenontwikkeling, groei en de aanmaak van rode bloedcellen. Vanaf ongeveer zes maanden raken de ijzervoorraden van baby's uitgeput, waardoor voeding met voldoende natuurlijke ijzer onmisbaar wordt. Borstvoeding levert onvoldoende ijzer en de ijzer in kunstvoeding is synthetisch en ontbreekt aan de natuurlijke cofactoren.
Je kunt gevriesdroogde lever (10% korting met esther10) over het eten van je baby strooien wanneer je nog moet wennen aan het idee van zelf even lever koken, pureren en bij je baby naar binnen lepelen. Doe de (toekomstige) gezondheid van je kind een plezier en lees jezelf in, dit boek is een must, maar je bent ook van harte welkom in mijn community. Daar heb ik en speciale afdeling over o.a. baby's eerste hapjes.

Terug naar de theorie ;-)

IJzer en belangrijke cofactoren

Wanneer ijzer de benzine is, dan zijn koper, vitamine A, vitamine C en B12 de  distributieriem, banden, versnellingsbak en olie.

• Koper is onmisbaar voor de opname van ijzer, waardoor het essentieel is voor een gezonde aanmaak van bloed en een optimale energiestofwisseling. Daarnaast is koper nodig voor het enzym ceruloplasmine, dat helpt om ijzer in het lichaam op de juiste manier te transporteren en op te slaan. Zonder voldoende bioactief koper kan ijzer zich ophopen in de weefsels, wat oxidatieve stress en ontstekingen kan veroorzaken. Je vindt bioactief koper in oesters en lever van landdieren.
• Zink en koper hebben een delicate wisselwerking waarbij ze elkaars opname in balans houden; te veel van het een kan leiden tot een tekort aan het ander. Losse zink tabletjes zijn dus geen goed idee! De beste bron van zink is oester. 
  Oftewel: het suppleren van ijzertabletten, kan gevolgen hebben voor de hoeveelheid zink in je lichaam!
• Vitamine A zoals aanwezig in orgaanvlees en Green Pasture levertraan is essentieel voor de opname, opslag en mobilisatie van ijzer in het lichaam, waardoor het helpt bij het voorkomen van bloedarmoede. Zonder voldoende vitamine A kan ijzer minder effectief worden gebruikt, zelfs als de inname hoog genoeg is!
• Vitamine C  helpt koper in zijn bioactieve vorm te houden en ondersteunt zo het enzym ceruloplasmine. Het gebruik van synthetisch ascorbinezuur (de geïsoleerde synthetische "kale" vorm van vitamine C) raad ik sterk af! Enerzijds omdat vrijwel alles gemaakt is van genetisch gemanipuleerde Chinese mais en anderzijds omdat dit je koper voorraad kan uitputten en het lichaam juist van de natuurlijke vitamine C-complexen berooft. Ik haal vitamine C uit onbespoten, Nederlands seizoen fruit en hoogwaardige supplementen op basis van biologische camu camu en/of acerola. Lees deze blog om alles te weten te komen over de beste vitamine C.
• Vitamine D werkt samen met vitamine A en K2, vitamine D los innemen doet een aanslag op je vitamine A voorraad, je vindt deze 3 vitaminen in Green Pasture levertraan, voor mij een onmisbaar supplement tijdens de zwangerschap!
• Vitamine B12 en folaat (= natuurlijk foliumzuur): Essentieel voor bloedaanmaak en hersenfunctie, dit vind je in beenmerg en orgaanvlees zoals lever. Alle B vitaminen werken samen, daarom zal ik nooit zomaar klakkeloos een los B12 supplement of foliumzuur innemen, omdat ook hier een onbalans kan ontstaan. Bezint eer ge begint. Lever en oester bevatten beiden veel B12! In deze blog lees je alles over vitamine B12 en zijn zusje folaat B11, ook wel B9 genoemd).
  
  Wij zijn natuur en in de natuur vinden we alles wat we nodig hebben, in de goede verhouding en met de juiste co-factoren. Dat is niet na te maken door mensen in een witte jas.

Hoewel veel mensen wordt geadviseerd om losse ijzersupplementen te nemen hoop ik dat je nu begrijpt waarom ik losse vitaminen en mineralen een zeer slecht bedacht idee vind. Een goede balans tussen alle bovengenoemde voedingsstoffen is essentieel voor optimale opname en gebruik van ijzer.

Wat zou ik zelf doen om mijn lichaam optimaal te ondersteunen wanneer mijn Hb laag is? (Lees in deze blog, meer over zwangerschap een laag Hb!)

• Eerst zorg ik voor een uitgebalanceerd dieet met voedingsmiddelen zoals die lever en oesters, maar ook ander  orgaanvlees en "gewoon" rundvlees. Met een schep extra spinazie ga je er niet komen!
  Lees er alles over in het boek  The Nourishing Traditions Cook Book.
  Kan je lastig aan verse lever, oesters en/of ander orgaanvlees komen? Of heb je er geen trek in? Overweeg dan om, net als ik, dit in supplementvorm te nemen. Real Roots heeft dit alles in huis en met code esther10 krijg je 10% korting op het gehele assortiment, van oester tot handige orgaanmix. Lees mijn dagelijkse doseer suggestie in deze blog!
• Ik kan de beste voeding eten, maar wanneer mijn maagzuur niet op peil ios neem ik het niet goed op, dus ik check elke week met Betaine HCl of mijn maagzuur op peil is, lees hier hoe ik dat doe.
• Naast m'n voeding (rundvlees en runderlever!) en dagelijkse supplementen (levertraan, orgaanmix, vitamine C en fulvinezuur, vul ik 2 maanden aan met deze supplementen:
• 6 milt op geen enkele andere plek in de natuur vinden we zoveel goed opneembare ijzer!
• 6 beenmerg de plek waar het bloed gemaakt wordt!
• 4 bloed ook erg rijk aan ijzer én cofactoren voor rijk bloed. 
• 6 oester (i.pv. 4) vanwege de perfecte verhouding tussen koper en zink!
  
  

  Op deze manier geef ik mezelf het best mogelijke, met een focus op voedzame keuzes die het lichaam holistisch ondersteunen.

   

  Ferritine en IJzertekort: Wat is het Verschil?

  Ferritine is de opslagvorm van ijzer in het lichaam en geeft een indicatie van de ijzervoorraad in de weefsels. Een laag ferritinegehalte betekent niet altijd een acuut ijzertekort, maar het kan duiden op een uitputting van de reserves, wat op termijn tot bloedarmoede kan leiden. Het aanpakken van een laag ferritinegehalte vraagt om een bredere benadering dan simpelweg ijzersuppletie.

  Hoe Verhoog Je Ferritine Natuurlijk?

  • Maagzuur optimaliseren: Zoals eerder genoemd, is voldoende maagzuur essentieel voor ijzeropname. Voedingsmiddelen die maagzuur stimuleren, zoals appelazijn of gefermenteerde groenten, kunnen helpen. Maar mijn voorkeur gaat uit naar een snelle aanpak met Betaine HCl.

  • Orgaanvlees eten: Dit is een van de beste natuurlijke bronnen van heemijzer en andere co-factoren die de opname ondersteunen.

  • Vitamine C combineren met ijzerbronnen: Dit verhoogt de opname van non-heemijzer aanzienlijk.

  • Vermijden van remmers: Koffie, thee en calciumrijke voedingsmiddelen direct bij een ijzerrijke maaltijd kunnen de opname van ijzer verminderen.

  • Levertraan en vetoplosbare vitamines: Vitamine A speelt een rol bij de ijzerstofwisseling en kan bijdragen aan een betere ferritinebalans.

  Lage ferritine pak ik dus aan door te focussen op ijzerrijke voeding en een optimale opname, terwijl een laag Hb vaak wijst op bredere tekorten zoals B12, folaat of koper en meer onderzoek vereist. Bij een laag Hb adviseer ik een kuur van 2 maanden met de supplementen uit mijn blog, terwijl bij lage ferritine de nadruk ligt op voeding en opnameverbetering.
  
  Tot slot:
  Zoals je al las werkt vitamine D weer samen met vitamine A, deze 2 werken het beste in combinatie K2. Dit krachtige trio, gevonden in de unieke levertraan van Green Pasture, ondersteunt niet alleen de strijd tegen tandbederf, maar zorgt er ook voor dat calcium op de goede plekken terecht komt. In tegenstelling tot veel synthetische supplementen, ontbreken hier géén samenwerkende vitaminen of mineralen. Het resultaat is een natuurlijke balans die ons lichaam nodig heeft om te floreren. Dit voedingssupplement koop ik al sinds 2015 bij Plent.nl, 10% korting met code esther10.